نظارت مستمر برای حفظ یکپارچگی شبکه بسیار مهم است. بنابراین ابزارهایی وجود دارند که کاربران براساس آن می‌توانند وضعیت فعالیت اجزای شبکه را مانند سوئیچ، فایروال، روتر، سرور و … را به‌طور مداوم بررسی کنند. به‌طورکلی این ابزارهای تحت عنوان مانیتورینگ شبکه شناخته می‌شوند که با ویژگی و امکاناتی که در اختیارتان کاربران قرار می‌دهند می‌توانند منبع اختلالات شبکه را گزارش دهند. در نتیجه این قابلیت باعث می‌شود که هرگونه خرابی سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری شناسایی و به‌طورخودکار برطرف شوند. بنابراین به‌عنوان کاربری که با شبکه و تجهیزات آن سروکار دارید، بسیار مهم است که با مزایا و کاربرد های مانیتورینگ شبکه آشنا شوید و مهم‌تر از آن روش راه‌اندازی monitoring را به‌طورکامل بدانید. نگران نباشید چون هر آن‌چه که باید در این زمینه بدانید، در این مطلب به‌طورکامل در اختیارتان قرار گرفته است.
⏲ مدت زمان تخمینی مطالعه: 13 دقیقه
فهرست موضوعات
مانیتورینگ شبکه چیست؟
مانیتورینگ شبکه (Network monitoring) که گاهی به آن مدیریت شبکه (Network Management) نیز گفته می‌شود، فرآیند نظارت مداوم بر عملکرد شبکه برای مشکلاتی مانند خرابی قطعات یا کند شدن ترافیک و … است.
عملکرد مانتیورینگ شبکه بدین‌صورت است که ابزارهای این برنامه همیشه در حال اسکن شبکه هستند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در صورت بروز مشکل، به‌طور خودکار از طریق ارسال پیام متنی، ایمیل یا برنامه‌های کاربردی دیگر مانند Slack، مدیران شبکه را مطلع می‌کنند.
عملکرد نرم افزار مانیتورینگ شبکه با برنامه‌های امنیت شبکه (network security) یا سیستم‌های تشخیص نفود (intrusion detection systems) متفاوت است، زیرا تمرکز اصلی این برنامه بر روی مسائل و مشکلات داخلی شبکه مانند روترهای بارگذاری شده بیش از حد، خرابی سرور یا مشکلات اتصال به شبکه است که می‌توانند دستگاه‌های متصل به شبکه را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
معماری یک سیستم مانیتورینگ شبکه و مدیریت آن بر اساس فرآیندهای مختلف متفاوت است. با این حال در شکل 1، نمونه‌ای از معماری مانتیورینگ مرجع را می‌بینید. در این شکل دسته‌های مختلف جمع‌آوری داده‌ها، نحوه‌ی اشتراک‌گذاری داده‌ها و پروتکل‌های مورد استفاده مشخص شده است.
خرید سوئیچ شبکه سیسکو
شکل 1
مزایای Network monitoring
سیستم های مانیتورینگ شبکه شامل ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است که می‌تواند جنبه‌های مختلف یک شبکه و عملکرد آن مانند ترافیک، استفاده از پهنای باند و زمان آپدیت را ردیابی کند. همچنین این سیستم‌ها می‌توانند دستگاه‌ها و سایر عناصری را که با شبکه در ارتباط است را شناسایی و عملکرد آن‌ها را بهروزرسانی کند. با این‌حال مزایای این سیستم مدیریت نظارت شبکه تنها به این موارد خلاصه نمی‌شود و برخی از ویژگی‌های کلیدی آن عبارتند از:
- ارائه تصویر واضح از عملکرد تمام دستگاه‌های متصل به شبکه
- شناسایی عملکردهای تضعیف‌کننده و اصلاح آن
- شناسایی و مسیریابی هرگونه نوسانات شبکه مانند قطع اینترنت و …
- کاهش کارهای دستی برای تیم‌های فناوری اطلاعات در نتیجه افزایش راندمان کاری کارکنان
- پیش‌بینی زمان ارتقای زیرساخت‌های شبکه و فناوری اطلاعات سازمان‌ها
- توانایی شناسایی سریع‌تر تهدیدات امنیتی و فعالیت‌های غیرعادی
- یکپارچگی عملکرد با سرویس‌های ابری
- قابلیت مانیتورینگ انواع پروتکل‌های شبکه مانند UDP، TCP SNMP، WMI، HTTP(s)، DNS
- صرفه‌جویی در هزینه‌ها در سطوح مختلف
سرور g10
کاربرد مانیتورینگ شبکه
کاربرد مانیتورینگ شبکه به‌طورکلی این است که انواع داده‌ها را از یک شبکه کامپیوتری از جمله روترها، سوئیچ‌ها، فایروال‌ها، متعادل‌کننده‌های بار (load balancers) و حتی اندپوینت‌ها (endpoints) مانند سرورها و ایستگاه‌های کاری جمع‌آوری و گزارش می‌کند. سپس داده‌های جمع‌آوری شده برای شناسایی انواع مشکلات شبکه تجزیه و تحلیل می‌شوند. این مشکلات شبکه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خرابی دستگاه
- قطع شدن لینک
- خطا و ارورهای رابط
- از دست دادن بسته‌های اتصال شبکه (packet loss)
- تغییرات پیکربندی
- کند شدن ترافیک
- کاهش زمان پاسخگویی برنامه
همچنین استفاده از راه‌حل‌های مانیتورینگ می‌توانند از بروز مشکلات در دستگاه یا مدارهای شبکه جلوگیری کند. در واقع در حالت ایده‌آل نظارت فعال شبکه بر عملکردهای سخت‌افزاری باعث می‌شود تا هرگونه ناهنجاری قبل از این‌که منجر به خرابی‌های دیگر قطعات شود، شناسایی شده و اصلاح شود.
از دیگر کاربرد های سیستم مانیتورینگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت، کنترل و ردیابی آدرس IP
- پردازش رویدادهای مهم برای کاهش حجم هشدارها به مدیران شبکه
- مدیریت، تغییر، بهروزرسانی و پیکربندی شبکه با استفاده خط فرمان CLI، SNMP،NETCONF و …
- نظارت بر عملکرد CPU، حافظه، ولتاژ منبع تغذیه و عملکرد فن برای شناسایی خرابی‌ها و سایر مشکلات
بیشتر بخوانید: امنیت شبکه با استفاده از استوریج ها
اتاق مانیتورینگ چیست؟
اتاق مانیتورینگ یا مرکز عملیات شبکه (Network Operations Center) که با مخفف (NOC) مشخص می‌شود یک مکان متمرکز است که در آن‌جا مدیران فناوری اطلاعات سازمانی (IT) بر عملکرد شبکه نظارت دارند. به‌طورمعمول شرکت‌های بزرگ با شبکه‌های گسترده و ارائه‌دهندگان خدمات شبکه تجاری دارای اتاق مانیتورینگ هستند. این اتاق‌ها مجهز به دستگاه‌هایی است که با ارسال تصاویر عملکرد شبکه یا شبکه‌ها را تحت نظارت دارد و وضعیت دقیق هر شبکه قابل مشاهده است.
برای چنین سازمان‌هایی، اتاق مانیتورینگ به‌عنوان یک سیستم عصبی برای مدیریت و بهینه‌سازی وظایف حیاتی تجاری مانند عیب‌یابی شبکه، توزیع و بهروزرسانی نرم‌افزار، مدیریت روتر و نام دامنه، نظارت بر عملکرد و هماهنگی با شبکه‌های وابسته و … عمل می‌کند.
از منظر امنیتی اتاق مانیتورینگ، به‌عنوان اولین خط دفاعی شناخته می‌شود تا سازمان‌ها بتوانند هرگونه حمله یا اختلال در شبکه را شناسایی و رسیدگی کند. همچنین این اتاق نقش مهمی در حفظ در دسترس بودن شبکه بدون وقفه و در نتیجه تداوم عملیاتی و تجاری سازمان دارد.
بیشتر بخوانید: نحوه پیکربندی NIC Teaming در ویندوز سرور
راه اندازی مانیتورینگ شبکه
برای راه اندازی مانیتورینگ شبکه ابتدا باید پروتکل موردنظر خود را براساس دستگاه و سرور مشخص کنید. به‌طورکلی پروتکل‌های اصلی راه‌اندازی مانیتورینگ شبکه شامل 5 مدل هستند که عبارتند از:
- SNMP مناسب برای راه‌اندازی سیستم مانیتورینگ در شبکه‌های ساده و کوچک
- WMI مناسب برای راه‌اندازی ابزار مانیتورینگ برای سیستم‌عامل ویندوز
- SSH پروتکل مناسب راه‌اندازی مانتیورینگ در سرور یونیکس و لینوکس
- برخی از NMSها مانند Powershell برای سفارشی‌سازی پروتکل راه‌اندازی سرورهای ویندوز
- SQL پروتکل سفارشی‌سازی پایگاه‌های داده
با این‌حال دو مدل SNMP و WMI رایج‌ترین نوع پروتکل برای راه‌اندازی مانیتورینگ شبکه هستند. پس از راه‌اندازی پروتکل به سادگی با ارائه یک نام کاربری و رمزعبور از طریق LDAP یا Active Directory احراز هویت در دستگاه انجام می‌شود.
پس از آن باید پیکربندی پروتکل را انجام دهید. سوئیچ‌های شبکه، روترها، هاب ها و چاپگرها به‌طورمعمول بر روی پروتکل SNMP فعال هستند، اما به‌هر دلیلی دستگاه‌ها روی پروتکل‌ها شناسایی نشده‌اند باید آن‌ها را تنظیم کنید.
پس از این مرحله نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه دلخواه‌تان را دانلود و آن با استفاده روی یک نرم‌افزار ماشین مجازی نصب کنید تا بتوانید از هر جایی به ادمین و مدیریت دسترسی داشته باشید. پس از نصب برنامه دلخواه در قسمت داشبورد برنامه تنظیمات دلخواه مانند بالا رفتن دمای CPU از یک میزان، کند شدن ترافیک شبکه، عدم ارسال هشدارهای بی‌مورد و … را فعال یا غیرفعال سازید.
مانیتورینگ برای چه شرکت هایی مناسب است؟
به‌طورکلی هر کسب‌وکاری که با شبکه و انتقال داده سروکار دارد به مانیتورینگ و ابزار آن نیاز دارد. همان‌طور که تا بهحال کاربرد و مزایای سیستم مانیتورینگ را متوجه شده‌اید می‌دانید که دارای ویژگی‌های متعددی برای محافظت و افزایش کارآیی در شبکه است. بنابراین می‌توان گفت از کسب‌وکارهای کوچک گرفته تا سازمان‌های بزرگ به‌ویژه دیتاسنترها استفاده از سیستم مانیتورینگ باعث سرعت بخشیدن به همه‌ی فرآیندهای کاری‌شان خواهد شد. همچنین به‌دلیل این‌که کارهای دستی از جمله ارائه گزارش، تجزیه و تحلیل و … از بین می‌رود و به‌طور خودکار توسط سیستم انجام می‌شود، کارکنان فناوری اطلاعات زمان بیشتری برای انجام پروژه‌های خود دارند. در نتیجه صرفه‌جویی در زمان و کاهش خطاهای انسانی دو ویژگی بارز سیستم مانیتورینگ است که به‌طوریقین برای هر شرکتی مناسب خواهد بود.
همچنین همه‌ی شبکه‌ها از یک شبکه LAN خانگی گرفته تا WAN و شبکه موبایل و … قابلیت استفاده از ابزارهای مانیتورینگ شبکه را دارند. در واقع انواع مختلفی از ابزارهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مانیتورینگ در بازار موجود هستند که برای همه ی دستگاه‌ها و سیستم‌عامل‌ها قابلیت استفاده را دارند.
مانیتورینگ شبکه های کامپیوتری
مانیتورینگ شبکه های کامپیوتری همان‌طور که از نامش مشخص است، در واقع نظارت و مدیریت شبکه‌های کامپیوتری را برعهده دارد. این سیستم هرگونه نقص، خرابی و قطع اتصالات را شناسایی و آن‌ها را برطرف می‌کند. متاسفانه بسیاری از مدیران کسب‌وکارهای مختلف به‌دلیل افزایش میزان سر بار شبکه یا به اصطلاح Overload تمایلی به استفاده از ابزارهای مانیتورینگ شبکه ندارند. با این‌حال این ابزارها باعث می‌شوند تا کارآیی شبکه، امنیت و سلامت آن در بالاترین حد قرار گیرد. بنابراین افزایش میزان سربار شبکه در برابر ویژگی‌های متعددی که این سیستم در اختیار کسب‌وکارهای مختلف قرار می‌دهد و از بروز خطرات بزرگ مانند حملات امنیتی یا خراب شدن یک قطعه‌ی سخت‌افزاری جلوگیری می‌کند، بسیار ناچیز است.
بیشتر بخوانید: بهترین نرم افزارهای امنیتی سرور
نرم افزارهای مانیتورینگ شبکه
«کارآیی و ویژگی‌های نرم‌افزار»، «نظارت دقیق بر عملکرد»، «قابلیت چند شبکه‌ای» و «عملکردهای پایه» چهار عامل اصلی هستند که در رضایت کاربران از محصولات و نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه تاثیر مثبت می‌گذارند. با این‌حال رضایت زیاد کاربران اصلی‌ترین فاکتور در انتخاب بهترین نرم افزار مانیتورینگ شبکه است که عبارتند از:
- نرم‌افزار Dynatrace: این محصول ترکیبی از قابلیت مشاهده گسترده و عمیق همراه با امنیت دقیق است. این برنامه در زمان اجرا مستمر با AIOهای پیشرفته ترکیب می‌کند تا گزارش‌ها و اتوماسیون هوشمند از داده‌ها را ارائه دهد.
| کاربران | صنایع | بخش بازار |
| مهندس نرم‌افزار | فناوری اطلاعات و خدمات | 74% سازمان‌ها و بنگاه‌ها اقتصادی |
| مهندس ارشد نرم‌افزار | خدمات مالی | 20% شرکت‌های میان رده |
2. نرم‌افزار LogicMonitor: این پلتفرم مشاهده‌پذیری یکپارچه را مبتنی بر SaaS ارائه می‌دهد. نوآوری سریع، بهبود کارآیی عملیاتی برای خدمات حیاتی، شناسایی و حل سریع مشکلات در زیرساخت و برنامه‌ها و … بخشی از ویژگی‌ها این نرم‌افزار است.
| کاربران | صنایع | بخش بازار |
| مدیران زیرساخت | فناوری اطلاعات و خدمات | 54% شرکت‌های میان رده |
| مهندس ارشد سیستم | نرم‌افزار کامپیوتر | 28% سازمان‌ها و بنگاه‌ها اقتصادی |
3. نرم‌افزار Datadog: یک پلتفرم پیشرفته برای تجزیه و تحلیل شبکه در عصر ابر است. این برنامه نظارت بر زیرساخت، عملکرد برنامه‌ها و مدیریت گزارش را یکپارچه و خودکار ارائه می‌دهد. این برنامه برای سازمان‌ها در همه اندازه‌ها و در طیف گسترده‌ای از صنایع به‌ویژه برای تحول دیجیتال و مهاجرت به فضای ابری، بسیار مناسب است.
| کاربران | صنایع | بخش بازار |
| مهندس نرم‌افزار | فناوری اطلاعات و خدمات | 48% شرکت‌های میان رده |
| مهندس DevOps | نرم‌افزار کامپیوتر | 33% سازمان‌ها و بنگاه‌ها اقتصادی |
4. نرم‌افزار Auvik: این نرم‌افزار مدیریت شبکه نیز مبتنی بر ابر است که با خودکارسازی عملیات‌ها مدیریت شبکه را ساده کرده و در نتیجه باعث افزایش راندمان تیم فناوری اطلاعات می‌شود. این برنامه از کسب‌وکارها در برابر خطرات شبکه محافظت می‌کند و کلیه حرکات کاربران و دستگاه‌ها را به‌طور دقیق بررسی می‌کند. پشتیبان‌گیری و بازیابی پیکربندی خودکار در دستگاه‌های شبکه نیز یکی دیگر از ویژگی‌های این نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه است.
| کاربران | صنایع | بخش بازار |
| مدیر IT | فناوری اطلاعات و خدمات | 54% کسب‌وکارهای کوچک |
| مهندس ارشد سیستم | نرم‌افزار کامپیوتر | 41% شرکت‌های میان رده |
5. نرم‌افزار Domotz: این نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه، ماموریت دارد تا به کاربران از MSP ها، تا ادغام کننده‌ها و شرکت‌های نرم‌افزاری خدمات مقرون‌به‌صرفه، هوشمندتر و سریع‌تر ارائه دهد. این نرم‌افزار راه‌حل کاملی برای نظارت بر عملکرد شبکه است که باعث می‌شود کاربران از هر دستگاهی از سرور گرفته تا گوشی همراه به آن دسترسی داشته باشند و از راه دور به آسانی آن را کنترل کنند.
| کاربران | صنایع | بخش بازار |
| مدیر شبکه | فناوری اطلاعات و خدمات | 77% کسب‌وکارهای کوچک |
| کاربران خانگی | امنیت کامپیوتر و شبکه | 15% شرکت‌های میان رده |
نرم افزار مانیتورینگ شبکه رایگان
اگرچه برای برخورداری از همه ی ویژگی‌های نرم افزار مانیتورینگ شبکه باید بیشتر آن‌ها را خریداری کرد اما برخی از شرکت‌ها نرم‌افزارهای خود را در یک مدت مشخص به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
| نام نرم‌افزار | سیستم‌عامل | زمان استفاده رایگان |
| Network Bandwidth Analyzer | Windows & Linux | 30 روز |
| Auvik | مبتنی بر وب | 14 روز |
| ManageEngine OpManager | لینوکس، ویندوز سرور، اندروید، iOS | 30 روز |
| Site24x7 | ویندوز، لینوکس | 30 روز |
| SolarWinds ipMonitor Free Edition | ویندوز 8، ویندوز 2012 و بالاتر | به‌طورکامل رایگان |
| Obkio | ویندوز، لینوکس، مک | 14 روز |